MADENLER

MADENLER 

          Yer altında bulunan zenginlik kaynaklarına maden denir.Yer altında taş ve toprakla karışık halde bulunan madene maden cevheri denir.Türkiye'de Etibank ve Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü(MTA) maden yataklarını işletir ve değerlendirir.

Bir Madenin Çıkarılabilmesi İçin;

1)Rezervinin(yedeği) işletme için yeterli olması ve çabuk bitmemesi.

2)Maden rezervi içindeki saf maden oranının yüksek olması.

3)Madenin çıkarılacağı bölgenin ulaşımının kolay olması.

4)Sermaye ve kalifiye teknik eleman bulunması gereklidir.

TÜRKİYE'NİN MADENLERİ

BAKIR:

       Kırmızı-kahverengi bir metaldir.

  Kullanıldığı yerler:

 1)El Sanatları

 2)Kimya

 3)Kuyumculukta

 4)Metalürjide

 5)Müzik Aletlerinin Yapımında

 6)Tıpta Tedavi Amaçlı

 7)Tekstil Sanayiinde

 8)Elektrik elektronik sanayiinde

  Bakır Cevherleri:

 1)Oksitli cevherler:  Bu cevherler pek yaygın değildir.Başlıcaları kuprit, melakonit, malahit,

  azurit, krizokol ve atakamittir.

 2)Sülfürlü cevherler:  Bakır cevherleri içinde en yaygınıdır.En önemlisi kalkopirittir.

  Ülkemizdeki Bakır Madeni Yatakları:

 1)Kastamonu-Küre

 2)Artvin-Murgul

 3)Elazığ-Ergani, Maden

 En Önemli Bakır İşletme Tesisimiz:

      Samsun-Karadeniz Bakır İşletmeleridir.

 **Ülkemize yetecek kadar çıkarılmaktadır.Fazlası da ihraç edilmektedir.

DEMİR:

     Dayanıklı, manyetik,gri-beyaz metaldir.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)Dericilikte

 2)İnşaat Sanayiinde

 3)Kimya Sanayiinde

 4)Metalürjide

 5)Boyacılıkta

Demir Cevherleri:

       Doğada en yaygın demir cevherleri karbonatlar ile hidratlı yada hidratsız

oksitlerdir Hidratlı oksitler arasında en çok rastlanan cevher esmer hematittir ve lorraine               

 cevherlerinin ana bileşenini oluşturur.

Ülkemizdeki Demir Madeni Yatakları:

 1)Güney Marmara

 2)Kuzey Ege

 3)Orta Torosların kuzey bölümleri

 4)Malatya-Hekimhan

 5)Sivas-Divriği

 6)Edremit-Eymir

 En Önemli Demir İşletme Tesislerimiz:

      Ereğli(Karadeniz), Karabük, İskenderun demir-çelik fabrikalarıdır.

**Demir cevheri çıkaran 20 işletmenin 12'si özel, 8'i kamuya aittir.Özel işletmeler üretimin yanlızca %18,5'ini karşılamaktadır.

**Türkiye toplam demir cevheri üretiminin yaklaşık yarısını ihraç etmektedir.

 BOR MİNERALLERİ:

      Karbonla kimi benzerlikler gösteren basit cisimdir.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)Metalürji sanayiinde

 2)Nükleer reaktörlerde

 3)Organik kimya sanayiinde

 4)Cam, seramik, deterjan vb. sanayilerde

 5)Fotoğrafçılıkta

 Bor Cevherleri:

     Bor, doğada çoğunlukla borat biçiminde bulunur.Önemli cevherler arasında boraks, kernit

 ve kolematit sayılabilir.

 Ülkemizdeki Bor Yatakları:

 1)Balıkesir-Bigadiç, Sındırgı, Susurluk

 2)Bursa-M.Kemalpaşa

 3)Eskişehir-Seyitgazi

 4)Kütahya-Emet

 En Önemli Bor İşletme Tesislerimiz:

      Emet kolemanit işletmesi, Kırka boraks ve asit fabrikası, Kestelek kolemanit işletmesi,                 

 Bandırma boraks ve asit fabrikaları, Bigadiç kolemanit işletmesi

**Dünyadaki bilinen bor rezervlerinin %75'i Türkiye'de bulunmaktadır.Ayrıca Seyitgazi bölgesindeki yatakların dünyanın en büyük sodyumlu bor tuzu yatağı olduğu saptanmıştır.

 KROM:

      Demir ve manganeze benzeyen beyaz  bir metaldir.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)İş hekimliği

 2)Metalürji

 3)Demir-çelik sanayiinde

 4)Savaş sanayiinde

 Ülkemizdeki Krom Yatakları:

 1)Elazığ-Guleman

 2)Menteşe Yöresi-Fethiye, Köyceğiz

 3)Bursa, Eskişehir

 4)Pozantı, Antakya, Islahiye, Kahramanmaraş

 5)Kop dağı

 En Önemli Krom İşletme Tesislerimiz:

 Şark kromları işletmesi, Üçköprü maden işletmesi, Orta Anadolu krom işletmesi, Kuzey Batı 

 Anadolu krom işletmesi

**Ülkemizde yeterince krom çıkarılmaktadır.Dışsatım yurt içi kullanımdan fazladır.

 BOKSİT:

      Hidratlı  alümin ve demir oksidin değişik oranda karışımından oluşan tortul kayaçtır.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)Alüminyum, uçak ve otomobil endüstrisinde

 2)Ev eşyası yapımında

 3)Kurşun fırınlarında

 4)Petrolü arıtmada

 Boksit Cevherleri:

      Boksit, nemli ve sıcak iklimde, silis, alkali ve toprak alkali iyonların yıkanmasını kolaylaştıran toprak

 Oluşum süreçleri sonunda oluşur.

 Ülkemizdeki Boksit Madeni Yatakları:

  1)Toroslar üzerinde-Alanya, Seydişehir

  2)Adana-Saimbeyli, İskenderun, Islahiye

  3)Muğla-Milas

 En Önemli Boksit İşletme Tesisimiz:

      Seydişehir Alüminyum fabrikasıdır.

 KÜKÜRT:

      Limon sarısında ametal yalın katı bir cisimdir.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)Eczacılıkta

 2)Kimya Sanayiinde

 3)Petro Kimyada

 4)Şarapçılıkta

 5)Dokuma sanayiinde(Renk giderme özelliğinden)

 6)Kara barut ve havai fişek yapımında

 7)Kibrit yapımında

 8)Kauçuk yapımında

 Kükürt Cevheri:

       Doğada yaygın olarak bulunan bir elementtir.Eski volkanların yakınında, alçıtaşı yada kireçtaşı

 Katmanları arasında doğal halde bulunur.Çoğunlukla metallerle birleşmiş olarak görülür;demir, bakır,   

 kurşun, çinko sülfürler bu metallerin en önemli cevheridir.Kimi doğal gazlarda hidrojensülfür biçiminde

 bulunur.Ayrıca petrol ve taş kömüründe de rastlanır.

 Ülkemizdeki Kükürt Yatakları:

 1)Isparta-Keçiborlu

 2)Ağrı-Diyadin

 3)Denizli-Sarayköy

 4)Van

 5)Balıkesir

 6)Batı Anadolu

 En Önemli Kükürt İşletme Tesisimiz:

      Keçiborlu kükürt işletmesidir.

 **Kükürt üretimi yurtiçi talebi karşılamamaktadır.Yurt dışından kükürt satın alınmaktadır.

 CİVA:

       Olağan sıcaklıkta sıvı halde bulunan bir metaldir.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)Sıcaklıkölçer, barometre, vakum pompaları, civa buharlı lambalar, doğrultucular ve kontaktörlerin

 yapımında

 2)Aynaların sırlanmasında, altın ve gümüşün özütlenmesinde kullanılır.

 3)Tıpta

 4)Ayrıca civa fulminat patlayıcı maddelerle birlikte fünye olarak kullanılır.

 Civa cevheri:

      Civa cevheri zencefredir.Zencefre 600 dereceyi geşmeyensıcaklıkta hava eşliğinde kavrularak civa elde

 Edilir.

 Ülkemizdeki Civa Yatakları:

 1)İzmir-Ödemiş,Çeşme

 2)Konya-Sarayönü

 

 **Türkiye civa rezervlerinin zenginliği bakımından dünyanın önde gelen ülkelerinden biridir.Fazlası ihraç 

 edilmektedir.Ancak civa dışsatımı, civa kullanımının çevre kirliliğine yol açması, tarım ilaçlarında zehirli     

 madde kullanımının yasaklanması vb. nedenlerden dolayı önemli ölçüde gerilemiştir.

 MANGANEZ:

      Demirle yakın benzerlik gösteren daha çok alaşım halinde kullanılan geçiş metalleri grubundan bir

 Metaldir.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)Alüminyum metalürjisinde

 2)Eczacılıkta

 3)Kimya sanayiinde

 Manganez Cevheri:

      Manganeze pek çok cevherde özellikle oksitli cevherlerde rastlanır.Manganezin en önemli cevheri

 Manganez dioksittir.

     

 Ülkemizdeki Manganez Yatakları:

 1)Karadeniz Ereğlisi

 2)Denizli-Uluköy

 3)Artvin-Borçka

 4)Ankara-Çayırlı

 **Türkiye’de 20. yüzyılın başından beri üretim ve dışsatım yapılmaktadır.Üretimin büyük bir kısmı da

 ihraç edilmektedir.

 TAŞ KÖMÜRÜ:

      Çıkarılan en eski kömürdür.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)Demir-çelik ve kimya endüstrisinin enerji kaynağıdır.

 2)Isıtılarak kok kömürü şeklinde de kullanılır.

 3)Yakıt ve yağlama yağları üretiminde

 Taş Kömürü:

      Yaklaşık 250 milyon yıl önce tropikal ormanların dev ağaçlarının çamur ve kum birikintileri altında

 havasız kalarak parçalanmasıyla oluşmuştur.Daha sonra bu yığınların üstüne toprak ve kaya katmanları

 çökmüş ve basınç altında sıkışarak sertleşmiştir.

 Ülkemizdeki Taş Kömürü Yatakları:

 1)Zonguldak-Ereğli

 2)Kastamonu-İnebolu

 Ülkemizde Tüketildiği Tesisler:

 1)Ereğli-Karabük demir-çelik fabrikası

 2)Trenler ve gemiler

 3)Çatalağzı termik santrali

 **Son yıllarda üretim artan tüketimi karşılamadığı için taşkömürü ithalatı yapılmaktadır.

 LİNYİT:

      Koyu kahverengi ve kolaylıkla kırılabilen bir kömürdür.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)Isınmada

 2)Katran, akaryakıt, yağ, parafin, stearin ve asfalt elde edilir

 3)Sanayide

 4)Elektrik enerjisi üretiminde

 5)Ayrıca kok da üretilmektedir.

Ülkemizdeki Linyit Yatakları:

 1)Kütahya-Tavşanlı, Tunçbilek, Değirmisaz

 2)Manisa-Soma

 3)Amasya-Çeltek

 4)K.Maraş-Afşin, Elbistan

 5)Ankara-Çayırhan, Beypazarı

 Ülkemizde Tüketildiği Tesisler:

 1)Afşin-Elbistan termik santrali

 2)Soma termik santral

 3)Seyitömer termik santrali

 4)Yatağan termik santrali Tunç bilek termik santrali

 PETROL:

      Çok koyu renkli, kendine has az yada çok keskin kokulu doğal mineral yağdır.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)Petrol sanayiinde

 2)Kimya endüstrisinde

 4)Yakıt olarak

 5)Tarımda(gübreleme)

 6)Tıpta

 7)Temizlik ürünlerinin yapımında

 8)Plastik maddelerin, sentetik elyaf ve kauçukların hazırlanmasında

 Ülkemizdeki Petrol Yatakları:

 1)Batman-Raman

 2)Siirt-Garzan

 3)Diyarbakır

 4)Şanlıurfa

 5)Mardin

 6)Adıyaman

 7)Adana

 Ülkemizdeki Petrol Arıtma Tesisleri:

 1)Batman-Batman rafinerisi

 2)İzmir-Aliağa rafinerisi

 3)İzmit-İpraş rafinerisi

 4)Mersin-Ataş rafinerisi

 5)Kırıkkale-Orta Anadolu rafinerisi

 **Petrol üretimimiz tüketimimizin yalnızca 1/7 sini karşılamaktadır.Bu nedenle de petrol ithalatı

 yapılmaktadır.

 DOĞAL GAZ:

      Doğada metan biçiminde, yatak kayanın gözeneklerinde azotlu, karbondioksitli ve kükürtlü

 Hidrokarbürlerle birlikte bulunur.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)Konut ısıtmasında

 2)Sanayi tesislerinde

 Ülkemizdeki Doğal Gaz Yatakları:

 1)Trakya-Hamitabat

 2)Mardin-Çamurlu

 URANYUM:

      Radyoaktif bir elementtir.Atom enerjisi ilk olarak uranyumun parçalanmasıyla elde edilmiştir.

 Kullanıldığı Yerler:

 1)Silah sanayiinde

 2)Nükleer santrallerde

 Ülkemizdeki Uranyum Yatakları:

 1)Aydın

 2)Çanakkale

 3)Giresun-Şebinkarhisar

 4)Manisa

 5)Uşak

 **Ülkemizde şu anda radyoaktif maddelerden elektrik enerjisi üretimi yapılmamaktadır